7:25 عصر پنج شنبه 85/3/25

نقش تغذیه درپیش گیری از پوکی استخوان

نویسنده: سعید داوودی

نقش تغذیه درپیش گیری از پوکی استخوان

          پوکی استخوان یا استئوپوروز

          پوکی استخون حالتی است که درآن استخوان شکننده شده واحتمال شکستگی با ضربات کوچک افزایش می یابد .پوکی استخوان ازگرفتاری های بسیارشایع جوامع بشری است که بعد از سن 35 سالگی روند آن درانسان آغاز می شود . حدود نیمی از زنان مسن تر از 45 سال و90 درصد زنان مسن تر از 75 سال به بیماری پوکی استخوان مبتلا می شوند . مردان مسن نیز به پوکی استخوان دچارمی شوند که البته میزان ابتلای آنان کم تر از زنان است .به طورتقریبی از هرسه زن یک نفر وازهردوازده مرد یک نفر به پوکی استخوان مبتلا می شوند واین امر درسال ، منجر به ده ها هزار شکستگی ناتوان کننده درمبتلایان می شود که متأسفانه تعداد اندکی از مبتلایان به پوکی استخوان مورد بررسی وارزیابی قرارمی گیرند .

          این شکستگی ها به طورعمده درنواحی زیر رخ می دهد : گردن ، استخوان ران ، مهره های ستون فقرات واستخوان های مچ دست ، حتی گاهی شکستگی های خود به خودی مهره ها ، گردن واستخوان ران هم دیده می شود .

          می توان بافت استخوانی را به زبان ساده به صورت زیر تقسیم کرد : استخوان انسان همانند یک ساختمان است که دارای اسکلت بندی ، دیوارچینی وملات بین آجرهاست . اسکلت این استخوان ها از رشته های قوی ومحکمی به نام رشته های کلاژن تشکیل شده که مابین رشته ها را املاح کلسیم پرمی کند . هم چنین از آن جا که استخوان بافتی زنده است ، محتوای مقدارزیادی سلول های جوان وبالغ استخوانی است که وظیفه ی ساختن بافت استخوان ها را به عهده دارند .

          پوکی استخوان عارضه ای است که با بالا رفتن سن به وجود می آید درنتیجه از استحکام بافت واملاح استخوانی کم شده وازمفاومت آن کاسته می شود . استخوان انسان درسن کودکی خاصیت ارتجاعی وتحمل فشارزیادتری رادارد وبه تدریج سفت ومحکم می شود واین مسئله درسن 20 سالگی به اوج خود می رسد وبین سن 20 تا 35 سالگی استحکام استخوان به همان قوت باقی می ماند . به همین دلیل درافراد جوان فقط ضربات بسیار شدید مثل تصادفات می تواند منجر به شکستگی استخوان شود .  اما از این سن به بعد به تدریج وبا سرعتی کم ،  از تراکم استخوان کاسته می شود واستخوان ها با بالا رفتن سن پوک می شوند .  درزنان ، بعد از سن یائسگی به علت توقف ترشح هورمون های زنانه ونقش مهم این هورمون ها دراستحکام استخوان ها ، شیوع پوکی استخوان زیادترمی شود .

          چه کسانی درمعرض پوکی استخوان قراردارند ؟

          به طورتقریبی وبا احتمال بسیار زیاد همه ی ما درمعرض پدیده ی ناخوشایند پوکی استخوان قرارداریم .

          - افراد مسن درمعرض ابتلای بیش تری قراردارند .

          -عارضه پوکی استخوان درنزد خانم ها بعد از سن یائسگی بسیارشایع است وزنان ، بیش از مردان به پوکی استخوان مبتلا می شوند . به ویژه اگر یائسگی زودرس درخانم ها ایجاد شده باشد .

          -تحرک بدنی وورزش  ، باعث استحکام استخوان ها درهر سنی می شود .عدم تحرک واستراحت زیاد باعث تحلیل استخوان ها وپوکی سریع استخوان ها می شود ودرد های شکستگی استخوانی را بیش تر می کند .

          - گاه پوکی استخوان دربرخی از خانو اده ها بیش تر دیده می شود . هم چنین دربعضی نژاد ها مثل بعضی از نژادهای آسیایی این پوکی بیش تر است .       

          - تغذیه نقش مهمی درپوکی استخوان به عهده دارد . افرادی که کلسیم کافی دررژیم غذایی آن ها وجود ندارد ویا ویتامین D  کافی دریافت نمی کنند درمعرض ابتلای بالاتری هستند .

          -هم چنین نتایج حاصل از مصرف سیگار ، الکل وقهوه ی زیاد هم درپوکی استخوان ثابت شده است .

          کسانی که خود سیگار می کشند ، یا هم نشین سیگاری ها هستند درمعرض پوکی استخوان زودرس قراردارند وزنانی که سیگار می کشند دچار پوکی استخوان شدیدتری هستند .

          - استفاده ی طولانی از کورتون ها ویا داروهای ادرارآور می تواند باعث پوکی استخوان شود. البته باید دانست که مصرف یک یا چند آمپول کورتون درسال چنین اختلالی را ایجاد نمی کند .

-افرادی که از بعضی اختلالات هورمونی مشخص رنج می برند مثل پرکاری تیروئید وپاراتیروئید ، کم کاری غدد جنسی ، وبیماری کوشینگ درمعرض ابتلای بالاتری برای پوکی استخوان هستند.

آیا پوکی استخوان علامتی دارد؟

متأسفانه باید گفت به طورمعمول پوکی استخوان قبل از بروزعوارض آن علامتی ندارد . علایم هنگامی ایجاد می شود که شکستگی اتفاق افتاده باشد . درد ناگهانی وشدید درستون فقرات می تواند از علایم شکستگی های ستون فقرات باشد .

ممکن است شکستگی مهره بدون درد اتفاق افتد وبه صورت خمیدگی ستون فقرات وکاهش قد بیمار دیده شود .

اگر چه عکس برداری با اشعه ایکس به تشخیص شکستگی کمک می کند ، ولی برای تشخیص زودرس آن روش مناسبی نیست . پس بهتر است کلیه ی افرادی که درمعرض خطر پوکی استخوان قراردارند ، قبل از شروع عوارض ، مورد ارزیابی قرارگیرند ودرصورت مبتلابودن،اقدامات پیش گیری اعمال شود .

بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان ، سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری است . خوش بختانه امروزه برای سنجش تراکم استخوان دستگاه های جدیدی ساخته شده اند که می توانند با دقت نسبتا زیادی تراکم استخوانی ونسبت آن با استخوان سالم وسن مناسب را اندازه گیری کنند . آزمایش سنجش تراکم استخوانی بدون درد است وتنها چند دقیقه طول می کشد ،  هم چنین احتیاج به آمادگی قبلی ندارد ودرطی آن دارویی مصرف نمی شود . این سنجش پزشک را قادر می سازد تا شدت پوکی استخوان را ارزیابی کند ودرنتیجه استحکام استخوان را بسنجد .

بنابراین بهترین روش پیش گیری از پوکی استخوان وعوارض آن ،رعایت رژیم غذایی مناسب ، فعالیت ورزشی مناسب ودوری از عوامل کمک کننده درافزایش پوکی استخوان مانندمصرف سیگار ( به ویژه تمام موارد ذکر شده تا قبل از سن 35 سالگی ) وارزیابی های لازم برای تعیین میزان تراکم استخوانی است .

 

جلوگیری از پدیده های پوکی استخوان

می توان با روش های بسیارساده ای خطرپوکی استخوان را کاهش داد:

- بااطلاع از وضعیت استخوان به ویژه درخانم ها دردوران نزدیک به یائسگی ، به وسیله ی مشورت باپزشک ، به کاربردن روش های تشخیص مناسب ودرصورت نیاز تجویزداروهای ویژه می توان از پیشرفت بیماری وعوارض حاصل از آن پیش گیری کرد .

-تغذیه ی مناسب ، ازروش های بسیارمؤثر برای پیشگیری از پوکی استخوان است . غذای انسان باید محتوی پروتئین ها واملاح کافی وویتامین های لازم باشد تا روند پوکی استخوان کندتر شود .

بهترین منبع کلسیم وپروتئین ، شیر ،  پنیر ، ماست ، وغذاهای دریایی به ویژه ماهی است .

کلسیم یکی ازاجزای سازنده ی استخوان است وغذای روزانه ی هر فرد بالغ باید حداقل حاوی 1000 تا 1200 میلی گرم کلسیم باشد . البته این مقدار نیاز درزنان باردار ، شیرده ، یائسه ، افراد مسن وبچه ها بیش تربوده وبین 1500 تا 2000 میلی گرم است . همان طوری که گفته شد فراورده های لبنی مانند شیر، ماست ،           پنیر ، کشک وقره قورت از منابع بسیارخوب ومهم کلسیم اند .  سایر منابع حاوی کلسیم عبارت اند از : سبزیجات برگ سبز، کلم پیچ ، شلغم ، هویج ،  پرتقال ، انگور، توت فرنگی،خرمالو،زیتون،جعفری ، اسفناج ،  کرفس،  کشمش ، بادام ، پسته ،گردو، حبوبات وغذاهای دریایی مانند ماهی به ویژه ماهی تن ، کیلکا وساردین .

درزیربه مقادیر تقریبی کلسیم دربعضی ا زموارد ذکرشده اشاره ای می شود :

پوکی استخوان یکی ازمهم ترین عوارض کاهش مصرف کلسیم است ودرصورت همراهی باعواملی مانند :کمبود ویتامین    Cکمبود ویتامین D ،  درمان با استروئیدها (کورتون) ، بی حرکتی ، مصرف الکل و… برشدت آن افزوده می شود . پس بیاییم با رعایت نکات زیرحافظ  سلامتی استخوان ها وجلوگیری از پوکی استخوان خود درسن میان سالی وپیری باشیم .

1- هم اکنون که مقدارنیازروزانه کلسیم خود رامی دانید سعی کنید به میزان لازم از مواد حاوی کلسیم درروز استفاده کنید ، تا دچار کمبود میزان کلسیم نشوید . این ذخیره سازی به ویژه دردهه ی دوم وسوم بسیار پراهمیت است .درصورتی که نمی توانید مقدارلازم کلسیم را ازفراورده های غذایی طبیعی تهیه کنید ، برای جلوگیری از این بیماری ناخوشایند سفارش می شود ،به مصرف  ترکیبات مکمل غذایی موجود دربازاربپردازید .

          2-ویتامین Dبرای سلامتی استخوان ها وجذب کلسیم لازم وضروری است . بنابراین زمانی را دربیرون خانه بگذارنید تا آفتاب بتواند پوست را برای ساختن ویتامین D تحریک کند .

          3- به طورمنظم ورزش کنید . استخوان های اطفال با ورزش کردن ، محکم می شوند ورشد طبیعی خواهند داشت . البته افراد بالغ هم باید تحرک کافی داشته باشند . استراحت وعدم تحرک باعث تحلیل بافت استخوانی می شود . بهترین ، مفیدترین وبی خرج ترین ورزش برای انسان های بالغ وبه ویژه افراد مسن پیاده روی است .

          توجه داشته باشید که ورزش های  تحمل وزن مثل پیاده روی نقش مهمی دررسوب کلسیم دراستخوان ها دارند . ورزش هایی که فشار وتحمل استخوانی ندارند کم تراز ورزش های تحمل وزن دراین مسئله اثرمثبت دارند .

          4-ازمصرف مواد افزایش دهنده ی پوکی استخوان مانند، الکل ،سیگار ، قهوه ی فراوان و… خودداری کنید .

          5-جای گزینی هورمون های زنانه درخانم های یائسه زیر نظر پزشک می تواند مانع پوکی استخوان زودرس شود

         

درمان پوکی استخوان

          اگر پس ازسنجش تراکم استخوان ، معلوم شد که مبتلا به پوکی استخوان هستید ، با نظرپزشک خود می توانید تحت درمان های زیرقراربگیرید :

          درمان های متفاوتی هم اکنون برای پوکی استخوان وجود دارد که هرکدام با توجه به شرایط  بیمار برای وی انجام می گیرد .ازجمله تجویزترکیبات حاوی کلسیم وویتامین D،  تجویز ترکیبات فلوراید وداروهای کاهنده ی سرعت پوکی استخوان مانند E t id ronle،   Alendronale و… که تمام موارد ذکر شده بسیار پرخرج وگران هستند وتنها مورد اول یعنی کلسیم وویتامین D قابل دست رس تر ، کم هزینه تر وبرای عموم قابل استفاده تر است .

          توصیه طلایی دنیای تغذیه :

          مصرف روزانه ی نیم لیتر شیر 50 درصد نیاز افراد بالغ به پروتئین و100 درصد نیاز افراد به کلسیم را تأمین می کند .

نظر شما ()

لیست کل یادداشت های این وبلاگ

تصاویری زیبا از بازی ایران و مکزیک
[عناوین آرشیوشده]